Działanie selenu oraz rola selenu w organizmie
Selen - mikroelement to pierwiastek chemiczny o symbolu "Se" i liczbie atomowej 34. Jest to metaloid, który w przyrodzie występuje w kilku formach alotropowych. Selen jest rzadkim składnikiem Ziemi, ale jest ważny dla wielu procesów biologicznych i jest niezbędnym składnikiem dla wielu form życia.
W ludzkim ciele selen jest ważny dla zdrowia i funkcjonowania tarczycy oraz innych procesów metabolicznych. Selen znajduje również zastosowanie w przemyśle, na przykład w produkcji szkła oraz jako składnik niektórych rodzajów fotokomórek.
Selen organiczny
Selen organiczny odnosi się do form selenu, które są związane z węglem w strukturach organicznych, zwykle w połączeniu z aminokwasami lub innymi biologicznie aktywnymi cząstkami. Najczęściej spotykane formy selenu organicznego to:
Selenometionina: Jest to główna forma selenu w produktach roślinnych. Jest to aminokwas zawierający selen, który rośliny syntezują w miejsce metioniny, gdy selen jest dostępny w glebie. Selenometionina jest łatwo wchłaniana przez ludzki organizm i może być wbudowywana w białka w miejsce metioniny.
Selenocysteina: To kolejny aminokwas zawierający selen, który jest ważnym składnikiem wielu enzymów o właściwościach antyoksydacyjnych w organizmie człowieka, takich jak glutation peroksydaza.
W porównaniu do nieorganicznych form selenu, takich jak selenin sodu czy selenek sodu, selen organiczny jest uważany za bardziej biodostępny i łatwiej przyswajalny przez organizm człowieka. Suplementy selenu często zawierają selenometioninę z powodu jej wysokiej biodostępności.
Selen organiczny jest również stosowany w żywieniu zwierząt, ponieważ może poprawić zdrowie zwierząt i zwiększyć zawartość selenu w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak mięso czy jajka.
Właściwości selenu i zastosowanie selenu w organizmie człowieka
Selen pełni ważne funkcje w organizmie człowieka. W temperaturze pokojowej selen jest ciałem stałym. Występuje w kilku formach alotropowych, z których najbardziej stabilna jest forma szara. Inne formy to czerwony selen i czarny selen. Pod względem elektrycznym, selen jest półprzewodnikiem. Tworzy związki z wieloma pierwiastkami, w tym z wodorem, dając H2Se, który jest toksycznym gazem. Chociaż w dużych ilościach selen jest toksyczny, w niewielkich ilościach jest niezbędny dla zdrowia ludzkiego.
Zastosowanie selenu w organizmie człowieka:
Aktywator enzymów: Selen jest ważnym składnikiem selenoprotein, które pełnią wiele funkcji w organizmie. Jest to składnik enzymów, takich jak glutation peroksydaza, która chroni komórki przed uszkodzeniami spowodowanymi przez wolne rodniki.
Funkcja tarczycy - ważna rola selenu: Selen jest kluczowy dla zdrowego funkcjonowania tarczycy. Jest składnikiem enzymów (dejodaz), które konwertują hormon tarczycy tiroksynę (T4) na bardziej aktywną formę trijodotyroninę (T3).
Wspomaganie układu odpornościowego: Selen pomaga w funkcjonowaniu organizmu - może wspomagać układ odpornościowy przez zwiększenie produkcji białych krwinek odpowiadających za obronę organizmu przed infekcjami.
Niezbędny poziom selenu w ochronie przed uszkodzeniem DNA: Selen może pomóc chronić DNA przed mutacjami, co ma znaczenie w prewencji niektórych chorób nowotworowych.
Zapobieganie chorobom serca: Istnieją dowody sugerujące, że odpowiedni poziom selenu w diecie może pomóc w zapobieganiu chorobom serca.
Mimo że selen jest niezbędny dla zdrowia, jego nadmiar może być toksyczny. Objawy zatrucia selenem obejmują między innymi zaburzenia żołądkowo-jelitowe, utratę włosów, zmiany w paznokciach i uszkodzenie układu nerwowego. Dlatego ważne jest, aby dostarczać organizmowi odpowiednią ilość tego pierwiastka, unikając jednocześnie nadmiaru.
Właściwości antyoksydacyjne selenu
Selen pełni ważną rolę w ochronie komórek przed uszkodzeniami spowodowanymi przez wolne rodniki, dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym. Jako integralny składnik selenoprotein, takich jak glutation peroksydaza, selen pomaga neutralizować nadmiar wolnych rodników w organizmie. W ten sposób przyczynia się do zapobiegania uszkodzeniom komórkowym, które mogą prowadzić do przewlekłych chorób i starzenia się. Właściwości antyoksydacyjne selenu czynią go niezbędnym elementem w utrzymaniu zdrowia i prewencji wielu chorób.
Źródła pokarmowe selenu
Selen jest pierwiastkiem śladowym, który występuje naturalnie w wielu produktach spożywczych. Zawartość selenu w produktach pokarmowych zależy od zawartości selenu w glebie, w której rosną rośliny lub na której hodowane są zwierzęta. Oto niektóre główne źródła pokarmowe selenu:
Orzechy brazylijskie: Są jednym z najbogatszych źródeł selenu. Wystarczy kilka orzechów dziennie, aby pokryć dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek.
Selen występuje w rybach: Zwłaszcza tuńczyk, łosoś, dorsz i sardynki są dobrym źródłem selenu.
Mięso: Wołowina, kurczak, indyk i wieprzowina zawierają dobre ilości selenu.
Jajka: Są znaczącym źródłem selenu w diecie.
Nasiona: Takie jak nasiona słonecznika i sezamu.
Zboża: Zwłaszcza pełnoziarniste, jak brązowy ryż czy pełnoziarnisty makaron.
Chude mleko i produkty mleczne: Takie jak jogurt czy sery.
Podroby: Wątroba jest szczególnie bogata w selen.
Warzywa: W zależności od zawartości selenu w glebie, niektóre warzywa takie jak szpinak, brokuły czy groszek mogą być źródłem selenu.
Warto dodać, że suplementy diety zawierające selen mogą być używane w celu uzupełnienia diety w ten pierwiastek, zwłaszcza w regionach o niskiej zawartości selenu w glebie. Jednak przed przyjmowaniem suplementów selenu warto skonsultować się z lekarzem, ponieważ nadmiar selenu może być szkodliwy dla zdrowia.
Dzienne zapotrzebowanie selenu - normy selenu
Dzienne zapotrzebowanie na selen (ilość selenu w organizmie) może różnić się w zależności od wieku, płci, stanu zdrowia oraz innych indywidualnych czynników. Niemniej jednak, istnieją ogólne zalecenia dotyczące spożycia selenu. Wskazane wartości są podawane w mikrogramach (µg) na dzień. Oto zalecane dzienne spożycie selenu (stężenie selenu) dla typowych grup ludności, bazując na zaleceniach Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i innych organizacji zdrowotnych:
Niemowlęta:
0-6 miesięcy: 15 µg
7-12 miesięcy: 20 µg
Dzieci - optymalny poziom selenu :
1-3 lata: 20 µg
4-8 lat: 30 µg
9-13 lat: 40 µg
Dorośli:
Mężczyźni (powyżej 14 lat): 55 µg
Kobiety (powyżej 14 lat): 55 µg
Kobiety w ciąży: 60 µg
Kobiety karmiące piersią: 70 µg
Warto dodać, że w niektórych krajach czy regionach, gdzie zawartość selenu w glebie jest niska, może istnieć ryzyko niedoboru selenu. W takich przypadkach ważne jest monitorowanie poziomu selenu w diecie oraz ewentualne dostosowanie spożycia.
Należy też pamiętać, że nadmiar selenu może być toksyczny, więc ważne jest, aby nie przekraczać zalecanych dawek, zwłaszcza podczas suplementacji. W przypadku pytań dotyczących indywidualnego zapotrzebowania na selen warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.
Niedobór selenu - objawy niedoboru selenu
Przyczyny niedoboru selenu obejmują niską zawartość selenu w glebie i niedobór selenu w diecie, problemy z przyswajaniem oraz pewne schorzenia i leczenie medyczne. Niedobór selenu może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, ponieważ ten pierwiastek pełni ważne funkcje w organizmie, w tym wspomaganie pracy enzymów antyoksydacyjnych. Objawy niedoboru selenu mogą być różnorodne i zależeć od stopnia jego niedostatku. Oto niektóre z objawów związanych z niedoborem selenu - skutki niedoboru selenu:
Obniżony poziom selenu a osłabienie układu odpornościowego: Selen a odporność - mają duży związek ze sobą. Osoby z niedoborem selenu mogą być bardziej podatne na infekcje.
Niska ilość selenu a problemy z tarczycą: Selen chroni tarczycę - selen odgrywa kluczową rolę w syntezie i metabolizmie hormonów tarczycy. Niedobór selenu może prowadzić do zaburzeń funkcji tarczycy.
Kardiomiopatia Keshana: Jest to choroba serca związana z niedoborem selenu, która występuje głównie w regionach o niskiej zawartości selenu w glebie.
Choroba Kashin-Beck: Jest to schorzenie kości i stawów, które również jest związane z niedoborem selenu.
Niski poziom selenu a osłabienie włosów i paznokci: Włosy mogą stawać się cieńsze, a paznokcie mogą się łamać i rozdwajać.
Zmęczenie i osłabienie: Mogą pojawić się uczucie przewlekłego zmęczenia oraz osłabienie mięśni.
Zaburzenia umysłowe: Takie jak trudności z koncentracją czy depresja.
Niepłodność u mężczyzn: Selen odgrywa ważną rolę w procesie spermatogenezy, a jego niedobór może prowadzić do problemów z płodnością.
Zmiany w skórze: Skóra może stać się sucha lub pojawiają się plamy.
Problemy z wzrokiem: W rzadkich przypadkach niedobór selenu może wpływać na zdrowie oczu.
Selen a ryzyko chorób nowotworowych: Niski poziom selenu w diecie może być związany z większym ryzykiem wystąpienia niektórych chorób nowotworowych.
Selen a astma oskrzelowa: Badania sugerują, że niedobór selenu może nasilać objawy astmy oskrzelowej i wpływać na jej przebieg.
Selen a alzheimera i parkinsona: Niektóre badania wskazują, że niedobór selenu w organizmie może być związany z większym ryzykiem rozwoju choroby Alzheimera. W przypadku choroby Parkinsona również prowadzone są badania nad rolą selenu, chociaż związki między tym mikroelementem a patogenezą choroby nie są jeszcze w pełni zrozumiałe.
Niedobór selenu występuje wtedy, gdy spożywanie tego pierwiastka jest niewystarczające lub gdy występują problemy z jego przyswajaniem. Niedobór selenu występuje głównie w regionach o niskiej zawartości tego pierwiastka w glebie, co wpływa na poziom selenu w spożywanych produktach roślinnych i zwierzęcych.
Należy podkreślić, że wiele objawów niedoboru może być również związanych z innymi problemami zdrowotnymi, dlatego ważne jest konsultowanie się z lekarzem w przypadku pojawienia się takich symptomów. W przypadku podejrzenia niedoboru selenu można przeprowadzić badania krwi w celu określenia poziomu tego pierwiastka w organizmie.
Nadmiar selenu - objawy nadmiaru selenu
Skutki nadmiaru selenu - toksyczność selenu
Wysoki poziom selenu - nadmiar selenu, nazywany selenozą, jest rzadki, ale może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Zwykle wynika on z długotrwałej suplementacji dużymi dawkami selenu. Poniżej przedstawiam objawy związane z nadmiarem selenu w organizmie:
Nieprzyjemny zapach z ust: Charakterystyczny "zapach czosnku" z ust jest jednym z pierwszych objawów nadmiaru selenu.
Problemy z włosami i paznokciami: Może dojść do wypadania włosów, a paznokcie mogą stawać się kruche, a nawet mogą się pojawiać białe lub czerwone linie na paznokciach.
Problemy skórne: Pojawienie się wysypek, zmiany koloru skóry (szczególnie w miejscach narażonych na słońce) oraz suchość skóry.
Zaburzenia neurologiczne: Takie jak drażliwość, zaburzenia koncentracji, uczucie osłabienia czy depresja.
Problemy z układem oddechowym: Krótki oddech i kaszel mogą wystąpić w przypadku nadmiaru selenu.
Problemy żołądkowo-jelitowe: Nudności, biegunka i bóle brzucha.
Osłabienie mięśni i stawów: Ból i osłabienie mięśni, a także ból stawów.
Zmiany w pazurkach u stóp i rękach: Mogą się pojawiać pęknięcia i deformacje.
Obrzęki: W niektórych przypadkach może dojść do obrzęków.
Problemy z układem nerwowym: Drżenie rąk czy drgawki.
W skrajnych przypadkach długotrwały nadmiar selenu może prowadzić do uszkodzenia wątroby, nerek oraz innych poważnych komplikacji zdrowotnych, a nawet śmierci. W przypadku podejrzenia nadmiaru selenu, konieczna jest natychmiastowa konsultacja z lekarzem i zaprzestanie przyjmowania suplementów zawierających selen.
Suplementacja selenem - suplementy diety zawierające selen
Suplementacja selenu jest często zalecana w sytuacjach, gdzie występuje ryzyko niedoboru tego pierwiastka, np. w regionach o niskiej zawartości selenu w glebie lub w przypadku pewnych schorzeń. Przy wyborze suplementu diety zawierającego selen warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych aspektów:
Forma selenu: Suplementy diety mogą zawierać selen w różnych formach, w tym selenian sodu, selenit sodu czy selen metioninę. Selen metionina to forma organiczna, która jest dobrze przyswajalna i biologicznie aktywna.
Dawka: Zalecana dawka selenu waha się w zależności od wieku, płci, stanu zdrowia i innych indywidualnych czynników. Zwykle suplementy dostarczają od 50 µg do 200 µg selenu na dawkę. Zawsze warto przestrzegać zalecanej dawki podanej na etykiecie produktu.
Połączenie z innymi składnikami: Często selen jest oferowany w połączeniu z innymi witaminami i minerałami, takimi jak witamina E, która działa synergistycznie z selenem w walce z wolnymi rodnikami.
Czystość i jakość: Ważne jest wybranie produktu od renomowanego producenta, który gwarantuje czystość i jakość swojego produktu.
Przeciwwskazania i interakcje: Przed rozpoczęciem suplementacji warto konsultować się z lekarzem, zwłaszcza jeśli przyjmuje się inne leki lub suplementy.
Pamiętaj, że suplementacja selenu powinna być dokładnie dostosowana do indywidualnych potrzeb. Nadmierna suplementacja może prowadzić do selenozy, czyli zatrucia selenem, więc zawsze warto zachować ostrożność i przestrzegać zalecanych dawek. W przypadku wątpliwości co do wyboru odpowiedniego suplementu czy dawki, warto skonsultować się z lekarzem lub specjalistą ds. żywienia.
Stosowanie selenu dla dzieci
Stosowanie selenu dla dzieci powinno odbywać się pod ścisłym nadzorem lekarza, ponieważ odpowiednie dawki i potrzeby różnią się w zależności od wieku i masy ciała dziecka. Niedobór selenu może wpływać na rozwój i funkcjonowanie układu odpornościowego, ale jego nadmiar jest toksyczny, więc ważne jest zachowanie ostrożności przy suplementacji.
Czym się różnie selen 100 µg, selen 200 mcg ?
Różnica między "selen 200 mcg" a "selen 100 µg" polega na dawce selenu w tych produktach. Termin "mcg" oznacza mikrogramy, co jest jednostką miary stosowaną do określania małych ilości substancji.
W skrócie:
"Selen 200 mcg" dostarcza 200 mikrogramów selenu w jednej porcji (na przykład w jednej tabletce).
"Selen 100 µg" dostarcza 100 mikrogramów selenu w jednej porcji.
Oznacza to, że produkt "selen 200 mcg" zawiera dokładnie dwa razy więcej selenu w porównaniu z produktem "selen 100 µg". W związku z tym, wybierając suplement, ważne jest, aby dostosować dawkę do indywidualnych potrzeb i zaleceń lekarza lub dietetyka.
Najczęściej zadawane pytania:
-
Niski poziom selenu - niedobór selenu - jakie są skutki niedoboru selenu?
Niski poziom selenu w organizmie może prowadzić do zaburzeń funkcji tarczycy, osłabienia układu odpornościowego oraz zwiększenia ryzyka niektórych chorób przewlekłych. -
Jakie są normy selenu dla dorosłych oraz jakie jest zapotrzebowanie selenu?
Dla dorosłych zalecane dzienne spożycie selenu wynosi około 55 µg, choć indywidualne zapotrzebowanie może się różnić w zależności od wieku, płci i stanu zdrowia. -
Gdzie jest najwięcej selenu w pożywieniu?
Najwięcej selenu w pożywieniu można znaleźć w orzechach brazylijskich, rybach, drobiu oraz w niektórych ziarnach i nasionach./ -
Jakie są właściwości antyoksydacyjne selenu?
Selen odgrywa kluczową rolę w ochronie komórek przed uszkodzeniami oksydacyjnymi, współdziałając z enzymami antyoksydacyjnymi, takimi jak peroksydazy glutationowe. -
Czy przy normalnej diecie grozi nadmiar selenu?
Przy zrównoważonej, normalnej diecie ryzyko nadmiaru selenu jest niskie, chyba że spożywane produkty pochodzą z regionów o bardzo wysokiej zawartości selenu w glebie. -
Sprawdzenie poziomu selenu w organizmie - jakie badania?
Poziom selenu w organizmie można sprawdzić poprzez badanie krwi lub analizę włosów.
